Τα καλύτερα αξιοθέατα στο Δήμο Διρφύων - Μεσσαπίων

17 Ιουλίου 2023, 19:21
A+ A-
Χριστιανικά μνημεία, διαδρομές φυσικού κάλλους και πολλά άλλα.

Γεμάτος από αξιοθέατα είναι ο Δήμος Διρφύων-Μεσσαπίων. Ο τουριστικός μας οδηγός συγκέντρωσε τα κυριότερα και σας τα παρουσιάζει στο πλήρες άρθρο που ακολουθεί. 

ΤΡΙΑΔΑ

Αγία Καλλιόπη / Μαυσωλείο Οικογένειας Κριεζώτη 

Βορειοανατολικά του χωριού Τριάδα, σε μικρή απόσταση από τη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Τριάδας (βρίσκεται εδώ) και υπό τη σκιά υπεραιωνόβιου πουρναριού, βρίσκεται το ναΰδριο της Αγίας Καλλιόπης.

Ανεγέρθηκε από τον Σπυρίδωνα Κριεζώτη, στα τέλη του 19ου αιώνα, επάνω σε ερείπια υπάρχοντος βυζαντινού σταυρεπίστεγου ναού, στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς.

Αφιερώθηκε από τον Σπυρίδωνα Κριεζώτη, εγγονό του οπλαρχηγού Νικόλαου, στην Αγία Καλλιόπη για να τιμήσει τη μνήμη της μητέρας του, Καλλιόπης. Με το πέρας των χρόνων, το παρεκκλήσι, που βρίσκεται κοντά στο αρχοντικό της οικογένειας Κριεζώτη, χρησιμοποιήθηκε ως μαυσωλείο. 

Στο εσωτερικό του φυλάσσονται οι λειψανοθήκες όλων των μελών της οικογενείας, εκτός της οστεοθήκης του οπλαρχηγού Νικόλαου Κριεζώτη, του οποίου τα οστά εναποτέθηκαν το 1863 στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στο Μύτικα. 

Αρχοντικό Οικογένειας Κριεζώτη 

Το αρχοντικό κτήριο, γνωστό ως «Πύργος ή Παλάτι του Κριεζώτη», κτίστηκε το 1898 και βρίσκεται εδώ.

Είναι ένα λιθόκτιστο διώροφο κτήριο με συνθέσεις ξύλινων στεγών. Το κτίσμα αποτελούσε την κατοικία της οικογένειας του εγγονού του οπλαρχηγού, Σπύρου Κριεζώτη.

Το κυρίως κτήριο είχε δυο επίπεδα, το ισόγειο και τον πρώτο όροφο. Στο ισόγειο, στον κεντρικό μεγάλο χώρο της τραπεζαρίας, βρίσκονταν πίνακες ζωγραφικής, πολυτελή διακοσμητικά αντικείμενα και μοναδικά κηροπήγια, ενώ τους τοίχους διακοσμούσαν καριοφίλια του οπλαρχηγού.

Χαρακτηριστικό στο εσωτερικό του παλατιού ήταν η πλούσια διακόσμηση των χώρων με ξύλο.

ΑΤΤΑΛΗ

Βυζαντινός Ναός Παναγίας Θεοτόκου 

Ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στην Ατταλη (δείτε εδώ το στίγμα του) διαθέτει ίδια κάτοψη και όμοιες σχεδόν διαστάσεις  (14,5 μέτρα Χ 11,8 μέτρα) με τον κοντινό ναό του Αγίου Νικολάου.

Κτίστηκε στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο και στoν ίδιο αρχιτεκτονικό τύπο ανήκει και ο ναός του Αγίου Νικολάου. Τα δύο μνημεία στα ανατολικά καταλήγουν σε τρεις πεντάπλευρες αψίδες, ενώ στα δυτικά σε νάρθηκα, στο βόρειο άκρο του οποίου υπάρχει αρκοσόλιο (ταφικό μνημείο).

Αποτελούν τους πρωιμότερους από τους ολιγάριθμους ευβοϊκούς σταυροειδείς εγγεγραμμένους ναούς. Ειδικότερα, ο ναός των Εισοδίων είναι κτισμένος από μεγάλους και μικρούς, αργούς λίθους με την παρεμβολή πλίνθων και τη χρήση πλούσιου ασβεστοκονιάματος. 

Το δάπεδο του ναού καλυπτόταν από μαρμάρινες πλάκες. Μάλιστα, στο δάπεδο του κεντρικού κλίτους υπήρχε το διακοσμητικό θέμα του  πενταόμφαλου. Στον ναό εντοπίζονται πολλές οικοδομικές φάσεις και η αρχική μορφή του έχει αλλοιωθεί από τις κατά καιρούς επεμβάσεις.

Θεωρείται πιθανό ότι η καταστροφή του τέμπλου και της ανωδομής του κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο οφείλεται σε σεισμό. Στους μεταβυζαντινούς χρόνους το κεντρικό του κλίτος, διαμορφώθηκε σε μονόχωρο ναό με δίρριχτη στέγη, μορφή που ο ναός διατηρεί έως σήμερα. Ο νάρθηκας και τα πλάγια κλίτη σώζονται σχεδόν ερειπωμένα.

Ο χώρος του διακονικού στη νότια πλευρά διαμορφώθηκε σε λινό (πατητήρι) χωρίς να γνωρίζουμε πότε. Οσον αφορά στα γλυπτά μέλη των δύο ναών, κοσμούνται κυρίως με φυτικά και γεωμετρικά θέματα, αλλά και με σύμβολα, όπως ο σταυρός. Αποτελούν εξαιρετικό δείγμα γλυπτικής του τέλους του 10ου – αρχών 11ου αιώνα.

ΛΟΥΤΣΑ

Βυζαντινός Ναός Αγίας Παρασκευής

Ο ναός της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται κοντά στο χωριό Λούτσα σε υψόμετρο 270 μέτρων (δηλαδή ακριβώς εδώ). Πρόκειται για σταυρεπίστεγο μονόκλιτο ναό με εξωτερικές διαστάσεις 10.5 x 5.5 μέτρα, ο οποίος στα ανατολικά απολήγει σε τρίπλευρη αψίδα.

Είναι κτισμένος με αδρά εργασμένους λίθους και θραύσματα κεράμων, τυχαία τοποθετημένων. Μεταγενέστερες είναι οι τέσσερις αντηρίδες, μία στη δυτική και τρεις στην νότια όψη του ναού, όπως και το ενισχυτικό τόξο, στο εσωτερικό του.

Οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων είναι επιχρισμένες. Αξιοσημείωτη είναι η κτητορική επιγραφή στον βόρειο τοίχο του ναού.

Αναγράφει ότι η τοιχογράφηση του ναού έγινε «αρχιερατεύοντος του Πανιερωτάτου Κιρού Λαυρεντίου και ηγουμενεύοντος του Ιερομονάχου Γερασίμου, Ιεροδιακόνου Δομετίου και Σάββα...», αλλά δεν παρέχει  στοιχεία για τη χρονολόγηση του ζωγραφικού διακόσμου του.

Οι τοιχογραφίες, δυστυχώς, δεν διατηρούνται σε καλή κατάσταση και ορισμένες μορφές ή και ολόκληρες παραστάσεις είναι δύσκολο να αναγνωριστούν. Ο χώρος του ιερού έχει διακοσμηθεί με συνηθισμένες για το συγκεκριμένο τμήμα του ναού παραστάσεις, όπως η Θεοτόκος με το Χριστό σε μετάλλιο, με δύο αγγέλους να την πλαισιώνουν και το εικονογραφικό θέμα του Μελισμού με τους συλλειτουργούντες ιεράρχες (αποτελεί εικαστική απόδοση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας). 

Αυτό που εντυπωσιάζει είναι η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, η οποία εκτείνεται σε όλο το δυτικό τοίχο του ναού. Ο ζωγράφος, το όνομα του οποίου δεν μας είναι γνωστό, έχει συγκροτήσει ένα στέρεο εικονογραφικό πρόγραμμα, το οποίο κοσμεί ολόκληρο το εσωτερικό του ναού.

Πρόκειται για δεξιοτέχνη καλλιτέχνη, ο οποίος γνωρίζοντας καλά τη χρήση του χρώματος, δημιούργησε ένα ποιοτικό σύνολο, που μπορεί να χρονολογηθεί στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα. 

Μέχρι το 1833 ο ναός αποτελούσε καθολικό της Μονής της Αγίας Παρασκευής Λούτσας, η οποία διαλύθηκε με διάταγμα του Βαυαρού αντιβασιλέα Von Maurer. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν πραγματοποιηθεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία περιορισμένης έκτασης σωστικές εργασίες στο μνημείο.

ΣΤΕΝΗ

Βρύση του Γιατρού / Ορειβατική διαδρομή

Η πανέμορφη Στενή δεν φημίζεται μόνο για τις ταβέρνες και τα καφέ της. 500 μέτρα μακριά από το κέντρο της Στενής -δίπλα στη ρεματιά- βρίσκεται η "βρύση του γιατρού" και είναι σκεπαστή με μικρό πλακοσκέπαστο στέγαστρο.

Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες σε συχνότητα επισκέψιμες βρύσες της Στενής. Οι επισκέπτες ξεδιψούν και συχνά παίρνουν μαζί τους το ποιοτικό της νερό. 

Αλλωστε, αξίζει να κάνετε τη διαδρομή μέχρι το ορειβατικό καταφύγιο. Θα περπατήσετε μέσα σε πεύκα και πλατάνια, θα περάσετε από το καστανόδασος και η θέα στο καταφύγιο θα σας αποζημιώσει ακόμη περισσότερο! Δείτε εδώ το γεωγραφικό στίγμα.

ΚΑΜΠΙΑ

Εκκλησία Αγίας Κυριακής

(περιοχή φυσικού κάλλους)

Στον παραδοσιακό παλαιό οικισμό στα Κάτω Καμπιά (υψόμετρο 270 μέτρα), μέσα σε μία κατάφυτη ρεματιά γεμάτη από πλατάνια και τρεχούμενα νερά, ξεχωρίζει η ιδιόμορφη εκκλησία της Αγίας Κυριακής που τιμάται στις 7 Ιουλίου (δείτε τη στο χάρτη εδώ).

Πρόκειται για σπάνιο αρχιτεκτονικό τύπο ναού, καθώς ένα μέρος του είναι τμήμα του βραχώδους σπηλαίου και ο υπόλοιπος ναός είναι κτιστός μετά από αποκοπή του βράχου.

Το ιερό καθώς και ο ανατολικός τοίχος του ναού είναι μέρος της σπηλιάς, ενώ η νότια πλευρά του βράχου γκρεμίστηκε και στη θέση του κατασκευάστηκε τμήμα τοίχου για την ευκολότερη πρόσβαση του κοινού.

Είναι σαφές ότι λόγω της αρχιτεκτονικής ιδιομορφίας και της σπηλαιώδους διαμόρφωσης, ο ναός δεν ακολουθεί το συνήθη προσανατολισμό (Δύση προς Ανατολή). Η χρονολόγησή του δεν είναι σαφής, αλλά η ονοματοδοσία του οφείλεται στην παράδοση.

Σύμφωνα με αυτή, στα βάτα του σπηλαίου, οι κάτοικοι της περιοχής ανακάλυψαν την εικόνα της Αγίας Κυριακής ψάχνοντας για το χαμένο κατσίκι μιας γριούλας και έτσι έδωσαν το όνομά της στην εκκλησία.

Τα τελευταία χρόνια έχουν κατασκευαστεί κοντά στο σπήλαιο πλακόστρωτο δάπεδο και γεφυράκι για τη διάσχιση της ρεματιάς, όπου μπορεί κανείς να πραγματοποιήσει βόλτα και να αντικρίσει το μοναδικό φυσικό κάλλος.

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι εντός του ναού μπορεί κανείς να διακρίνει τους σταλακτίτες του σπηλαίου.

ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

Φαράγγι Αγάλης – Πεζοπορικό μονοπάτι

Λίγα μέτρα πιο πάνω από χωριό του Αγίου Αθανασίου, στις παρυφές του ορεινού όγκου της Δίρφυς, βρίσκεται το σπάνιας ομορφιάς φαράγγι της Αγάλης (δείτε το στίγμα στο χάρτη εδώ).

Οι κοίτες του είναι κατάφυτες με πλατάνια και οργιώδη βλάστηση. Το μονοπάτι οδηγεί στο καταφύγιο της Αγάλης (υψόμετρο 930 μέτρων), που συνιστά ιδανικό μέρος για ξεκούραση και ανάκτηση δυνάμεων πριν την κατάκτηση της κορυφής.

Η πρόσβαση στο καταφύγιο της Αγάλης είναι δυνατή και με αυτοκίνητο (από τον Άγιο Αθανάσιο προς Γλυφάδα - Παραλία Βύθουρη - Πετάλη) μέσω μιας όμορφης διαδρομής με δάση από πεύκα και έλατα μέσα σε ένα άγριο και αλπικό τοπίο.

Το 2007 χτίστηκε το μικρό ξύλινο σπιτάκι φινλανδικού τύπου με σκοπό την ενημέρωση των επισκεπτών για τα γεωγραφικά και ιστορικά στοιχεία της περιοχής.

Δυστυχώς, όμως, παρέμεινε κλειστό από τη στιγμή της ολοκλήρωσης της κατασκευής του και της διαμόρφωσης του φαραγγιού της Αγάλης μέχρι και το 2018, όταν και άρχισε να λειτουργεί ως καφετέρια.

Οργανώνονται πεζοπορίες στα μονοπάτια της ευρύτερης περιοχής και υπάρχει η δυνατότητα για διανυκτέρευση (μετά από συνεννόηση) με σκηνές στον περιβάλλοντα χώρο του καταφυγίου. 

ΚΑΘΕΝΟΙ

Ναός Παναγίας Μονομερίτισσας - Έρια (περιοχή φυσικού κάλλους)

Δυο χιλιόμετρα δυτικά του χωριού των Καθενών (στα όρια με την Τριάδα) και στις όχθες του Μεσσάπιου ποταμού βρίσκονται τα Έρια. Πρόκειται για περιοχή εξαιρετικού φυσικού κάλλους με καταρράκτες και αιωνόβια πλατάνια.

Η ύπαρξη τμήματος -πιθανότατα αρχαίου υδραγωγείου- και ο εντοπισμός επιτύμβιων στηλών στην κοντινή θέση “Αλαφόκαμπος” υποδηλώνουν κατοίκηση στην περιοχή από την αρχαιότητα.

Επίσης, στην περιοχή των Ερίων υπάρχει το βυζαντινό μοναστήρι αφιερωμένο στα Εννεαήμερα της Θεοτόκου, γνωστό και ως Παναγιά Μονομερίτισσα (Υπαπαντή).

Η ίδρυση της μονής χρονολογείται στον 11ο αιώνα  ή στα τέλη 12ου - αρχές 13ου αιώνα, ενώ βρισκόταν σε χρήση μέχρι τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα. Αργότερα, πέρασε στην κυριότητα της Μονής Μακρυμάλλης.

Από το μοναστηριακό συγκρότημα διατηρείται σήμερα μόνο το καθολικό. Πρόκειται για ναό συνεπτυγμένο σταυροειδή με τρούλο διαστάσεων 4,8 x 6,5 μέτρα.

Διαθέτει κυλινδρικό τρούλο, ο οποίος στηρίζεται σε μαρμάρινους ημικιονίσκους. Το μνημείο είναι κτισμένο με ακανόνιστούς λίθους, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται πλίνθοι.

Υπέστη κατά καιρούς διάφορες επεμβάσεις κατά την περίοδο της Λατινικής και της Οθωμανικής κυριαρχίας. Σε επαφή με τη νότια πλευρά του, υπήρχε κτίσμα, γνωστό ως κελί, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1970.

Στην ίδια πλευρά, υπήρχε παλαιότερα προσκολλημένο παρεκκλήσι, το οποίο επικοινωνούσε με το καθολικό μέσω τοξωτής θύρας.

Στο ναό διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το αρχικό μπορεί να χρονολογηθεί στην παλαιολόγεια περίοδο, ενώ το δεύτερο, σύμφωνα με επιγραφή, φιλοτεχνήθηκε στα 1637 από τον Ζαχαρία Δρακούλη. Το εσωτερικό του ναού είναι σκοτεινό και οι τοιχογραφίες καλύπτονται με παχύ στρώμα αιθάλης.

Ωστόσο, αναγνωρίζονται οι μορφές της Πλατυτέρας, των Ευαγγελιστών του Παντοκράτορα κ.α., οι οποίες μας πείθουν ότι ο ζωγραφικός διάκοσμος της β΄ φάσης εικονογράφησης του ναού (πιθανότατα έγινε στο πλαίσιο ανακαίνισης του ναού) αποτελεί δείγμα ποιοτικής μεταβυζαντινής ζωγραφικής.

Η Μονή θρυλείται ότι ιδρύθηκε από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Άλλη παράδοση αναφέρει ότι η εκκλησία είναι «μονομερίτικη», χτίστηκε δηλαδή στη διάρκεια μιας ημέρας. Τόσο διάστημα έδιναν οι Τούρκοι στους Χριστιανούς για να κτίζουν τους ναούς τους.

Όταν είχαν ολοκληρώσει το κτίσιμο, κάποιος Τούρκος ανέβηκε στον τρούλο για να τον γκρεμίσει. Φτάνοντας, όμως, στην κορυφή και πριν προλάβει να τον αγγίξει, έπεσε κάτω και σκοτώθηκε.

Άλλος θρύλος αναφέρει πως κάθε χρόνο ανήμερα της Υπαπαντής, εμφανιζόταν στην περιοχή ένα ελάφι, το οποίο αφού έπινε νερό από τον ποταμό, το θυσίαζαν. Μια χρονιά το θυσίασαν χωρίς να το αφήσουν να πιει νερό και από τότε δεν εμφανίστηκε ποτέ ξανά.

Επίσης, για την ονομασία της μονής υπάρχουν διάφορες εκδοχές, όπως ότι το όνομά της οφείλεται στην λέξη «αρεός ή αριά», η οποία δηλώνει αγροτική και κατάφυτη περιοχή, ή ότι προέρχεται από τα μαλλιά («έρια») προβάτων, που έβοσκαν στην περιοχή. 

ΚΑΤΟΥΝΙΑ

Εκκλησάκι Αη- Γιάννη Κατουνιώτη 

Πρόκειται για μια σύγχρονη μονόχωρη εκκλησία που κατασκευάστηκε τον 20ο αιώνα και φιλοξενεί τη θαυματουργή εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου του Κατουνιώτη (βρίσκεται εδώ).

Τα τελευταία χρόνια έχουν κατασκευαστεί κελιά στον περιβάλλοντα χώρο για τη φιλοξενία των πιστών που προσέρχονται με τα τάματα και τις προσφορές τους στον άγιο.

Προσκυνητές επισκέπτονται συνεχώς την εκκλησία καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου για να προσκυνήσουν την εικόνα και να λάβουν την ευλογία της. Ο ναός πανηγυρίζει την 29η Αύγουστου, ημερομηνία που τιμάται με ευλάβεια η Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου.

O Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος ο Κατουνιώτης πάντα ήταν και είναι το στήριγμα των κατοίκων της περιοχής και σε κάθε δυσκολία τον επικαλούνται ακόμη και σήμερα.

ΜΑΚΡΥΜΑΛΛΗ

Μονή Παναγίας Μακρυμάλλης

Η μονή βρίσκεται στο χωριό Μακρυμάλλη, 7 χιλιόμετρα βόρεια των Ψαχνών και σε υψόμετρο 290 μέτρων μέσα σε πευκόφυτη περιοχή (δηλαδή ακριβώς εδώ). Το τηλέφωνο επικοινωνίας είναι 22280-22790.

Πρόκειται για ένα εκτεταμένο και ευρύχωρο μοναστηριακό συγκρότημα, το οποίο απαρτίζεται από μεγάλο προαύλιο χώρο, το καθολικό της μονής, χώρους υποδοχής, χώρους πώλησης μικροαντικειμένων, ξενώνες και δωμάτια ιδιωτικής διαβίωσης των μοναχών.

Η πρόσβαση στη μονή γίνεται μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου. Το καθολικό της μονής είναι μονόχωρο (μονόκλιτο) και κεραμοσκεπές, αποτελείται από μικρό πρόναο και ιερό και είναι νεότερη κατασκευή πάνω στα θεμέλια βυζαντινού ναού, όπως υποδεικνύεται από θραύσματα σωζόμενων βυζαντινών τοιχογραφιών στο ιερό.

Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν  αγιογραφίες και ένας ξυλόγλυπτος θρόνος. Στον ναό φυλάσσονται οι λειψανοθήκες των Αγίων Τρύφωνος, Χαραλάμπους, Ιγνατίου, Νικήτα, η τίμια κάρα της Οσιομάρτυρος Παρασκευής και η κάρα του Αγίου Παρθενίου. 

Αν και είναι άγνωστο πότε ιδρύθηκε και άκμασε η μονή, υπάρχουν στοιχεία που παρέχουν χρονολογικά δεδομένα για το ιστορικό της, όπως επιγραφές και γραπτές αναφορές πάνω σε ιερά αντικείμενα με χρονολογίες του 1754 και 1796.

Πιθανότατα αποτελεί μεταβυζαντινό κτίσμα, το οποίο υπέστη αρκετές ανοικοδομήσεις, κυρίως μετά την Επανάσταση του 1821 και τις καταστροφές από τη Γερμανική κατοχή το 1944.

Κατά τον 17ο αι. μ.Χ. η μονή απέκτησε μεγάλες εκτάσεις γης από δωρεές χριστιανών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη μονή μεγάλωσε και γαλουχήθηκε ο Θανάσης Ανδρούτσος, ανιψιός του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ο οποίος μετά τις σπουδές του χειροτονήθηκε ιερέας στην Καστέλλα.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, η μονή είχε ενεργό ρόλο στον Αγώνα, με συνέπεια οι Οθωμανοί να την λεηλατήσουν. Ανακαινίστηκε, αλλά διαλύθηκε το 1881, όταν εντάχθηκε στη μονή Αγίου Νικολάου Γαλατάκη στη Λίμνη της βόρειας Εύβοιας.

Το 1908 ανακαινίστηκε ριζικά και επαναλειτούργησε. Από το 1950 μετατράπηκε σε γυναικείο κοινόβιο, ενώ τα τελευταία χρόνια έγινε ξανά ανδρικό κοινόβιο μοναστήρι.

Το όνομα «Μακρυμάλλη» έχει συσχετιστεί με τον πρώτο ηγούμενο της μονής, την εικόνα της Θεοτόκου, αλλά και με βοσκούς της περιοχής. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι εκείνη με τα δύο αδέλφια βοσκούς, οι οποίοι βρήκαν την εικόνα της Παναγίας με το Χριστό σε ένα βραχώδη λόφο, όπου λέγεται ότι έβλεπαν ένα φως να τρεμοπαίζει.

Πρόκειται για το σημείο όπου σήμερα είναι τοποθετημένος ένας μεγάλος μαρμάρινος σταυρός. Σύμφωνα με την παράδοση, τα δύο αδέλφια είχαν μακριά μαλλιά, από τα οποία δόθηκε το όνομα στη μονή. 

ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Μεσαιωνικός πύργος 

Στο κέντρο των Πολιτικών, δίπλα στο Ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, υψώνεται ένας καλά διατηρημένος και πρόσφατα συντηρημένος μεσαιωνικός πύργος, που αποτελεί τοπόσημο για την περιοχή.

Το μνημείο έχει τετράγωνη κάτοψη (6x6 μέτρα) και διαρθρώνεται σε τέσσερις ορόφους. Ο κατεξοχήν χώρος διαμονής του φεουδάρχη διαμορφώνεται στον τρίτο όροφο με μεγάλα παράθυρα, τζάκι και καταχύστρα (ζεματίστρα), η οποία σε περιόδους ειρήνης χρησιμοποιούταν ως αποχωρητηρίου.

Η κύρια είσοδος του πύργου, στην οποία έφθανε κανείς από εξωτερική ανασυρόμενη ξύλινη σκάλα, βρισκόταν στο δεύτερο όροφο, ενώ το ισόγειο χρησιμοποιούταν ως αποθηκευτικός χώρος.

Η σημερινή είσοδος, στο ισόγειο, ανοίχτηκε το 1973. Στόχος των πρόσφατων εργασιών αποκατάστασης που υλοποιήθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων ήταν να καταστεί το μνημείο λειτουργικό και επισκέψιμο.

Ο πύργος είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Εύβοιας (τηλ: 22210-22402)

Μονοπάτι της Ηρώς / Πεζοπορική διαδρομή 

Αγναντεύοντας το βόρειο Ευβοϊκό κόλπο, κοντά στο φαράγγι του Λαδά, βρίσκεται ένα μονοπάτι, που σήμερα είναι γνωστό ως «Το Μονοπάτι της Ηρώς» (βρίσκεται εδώ).

Στο παρελθόν το χρησιμοποιούσαν υλοτόμοι, λατόμοι, ρητινοσυλλέκτες και βοσκοί για να μετακινούνται προς τις περιοχές εργασίας τους, ενώ παράλληλα συνέδεε το χωριό με ένα λατομείο.

Το "Μονοπάτι της Ηρώς" είναι ξεχωριστό όχι μόνο για τη φυσική του ομορφιά. Είναι αφιερωμένο στη μνήμη της νεαρής Ηρώς που έφυγε από τη ζωή μετά από έναν αδυσώπητο αγώνα για την υγεία της. Έτσι, το μονοπάτι συνδέθηκε άμεσα με την ανθρώπινη δύναμη και τον αγώνα ενάντια στο θάνατο.

Είναι ένα μονοπάτι γεμάτο από συναισθήματα θάρρους, δύναμης και ελπίδας για ανάταση της ανθρώπινης ψυχής. Με αφετηρία το μικρό θεατράκι βόρεια της Μονής Περιβλέπτου μπορούν να πραγματοποιηθούν κυκλικές αναβάσεις-πεζοπορίες σε δύο διαδρομές.

Η πιο απαιτητική είναι κυκλική, μήκους 10 χιλιομέτρων και διάρκειας τεσσάρων ωρών περίπου με ανώτατο υψόμετρο τα 460 μέτρα. Η δεύτερη είναι κατάλληλη για οικογένειες και μικρά παιδιά, γιατί είναι πιο εύκολη. Φτάνει μέχρι τον Αη-Γιώργη με επιστροφή από τον ίδιο δρόμο σε περίπου τρεις ώρες.

Κάθε χρόνο, την πρώτη Κυριακή του Νοέμβρη, ορειβάτες από όλη την Ελλάδα σε συνεργασία με την οικογένεια της Ηρώς και τον Ορειβατικό Σύλλογο Χαλκίδας διοργανώνουν «Ανάβαση Ψυχής» τιμώντας τη μνήμη της.

ΨΑΧΝΑ

Διατηρητέα Κτήρια Κεντρικής Πλατείας

(Δημοτική Βιβλιοθήκη, Λαογραφικό Μουσείο, Πολιτιστικό Κέντρο)

Τα τρία διατηρητέα αρχοντικά της κεντρικής πλατείας των Ψαχνών αποτελούν σαφή δείγματα της κοινωνικοοικονομικής θέσης των οικογενειών στις οποίες ανήκαν (το ακριβές στίγμα τους εδώ).

Αντικατοπτρίζουν την πολιτισμική παραγωγή της περιοχής προβάλλοντας ταυτόχρονα σημαντικά στοιχεία από την αστική οργάνωση της κοινωνίας, η οποία γνώρισε σημαντική οικονομική άνθιση στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ας τα γνωρίσουμε καλύτερα...

Πολιτιστικό Κέντρο - Αρχοντικό οικογένειας Αθανάσιου Γεωργίου Δούδαλη (Μπουντούρα)

Στο ξεχωριστό αυτό αρχοντικό διέμενε η οικογένεια του Αθανάσιου Γεωργίου Δούδαλη, γνωστού με το προσωνύμιο “Μπουντούρας”, και σήμερα λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο των Ψαχνών

Κατασκευάστηκε το 1885, ήταν επιβλητικό, ξεχώριζε για τον όγκο του και αντέγραφε αστικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Η καθαρότητα της γεωμετρίας ήταν προσαρμοσμένη στα δεδομένα του γύρω χώρου, χωρίς ωστόσο να αλλοιώνεται η οργανωτική δομή του.

Πρόκειται για ένα διώροφο, πέτρινο κτίριο με πολλούς βοηθητικούς χώρους. Χαρακτηριστικό είναι ότι απουσίαζε το χαγιάτι, που ήταν αρχιτεκτονικό στοιχείο της εποχής. Στο ισόγειο υπήρχαν πολλοί χώροι, κυρίως αποθηκευτικοί.

Στο “ανώγειο” βρίσκονταν οι κύριοι χώροι της οικογένειας, με το σαλόνι, τα δωμάτια κλπ. Στη βορινή και τη νότια πλευρά, διέθετε μπαλκόνι στηριζόμενο σε “φορούσια” (στηρίγματα). Η σκάλα που βρίσκεται σήμερα στη νότια πλευρά είναι πρόσθετη, κατασκευασμένη για λειτουργικούς λόγους, μετά από εργασίες αναστήλωσης και αναπαλαίωσης.

Αρχοντικό Γεωργίου Κεραμιδά - Δημοτική Βιβλιοθήκη Ψαχνών

Ο Γεώργιος Κεραμιδάς ήταν γιατρός. Το αρχοντικό όπου διέμενε η οικογένεια είναι πέτρινο, κατασκευάστηκε το 1892 και πρόκειται για διώροφο ευρυμέτωπο κτίσμα με χαγιάτι και οντάδες.

Δεν χαρακτηρίζεται για το μέγεθός του ούτε για τους μεγάλους χώρους. Το ισόγειο ήταν μικρού μεγέθους, όπου βρίσκονταν οι κυρίως  αποθηκευτικοί χώροι της οικογένειας, και στο “ανώγειο” ήταν το “χαγιάτι” (στεγασμένο πλάτωμα) και οι “οντάδες” με τα δωμάτια, τις “μεσάντρες” (χώροι φύλαξης κλινοσκεπασμάτων) και το “καθημερινό”.

Χαρακτηριστική είναι η διαγώνια μετωπική εξωτερική ξύλινη σκάλα που οδηγούσε στο “ανώγειο” και το μπαλκόνι στη βορινή πλευρά του. Το κτήριο κληροδοτήθηκε στον Δήμο Μεσσαπίων και από το 2006 στεγάζεται εκεί η Δημοτική Βιβλιοθήκη Ψαχνών.

Αρχοντικό οικογένειας Γεώργιου Φαφούτη - Λαογραφικό Μουσείο Ψαχνών

Το αρχοντικό ανήκε στην οικογένεια Κατσού, μεγαλοκτηματία της Καστέλλας, και το αγόρασε η οικογένεια Λέων για να το δωρίσει ως προίκα στον γαμπρό Γεώργιο Φαφούτη, ο οποίος καταγόταν από το Συκάμινο Ωρωπού.

Ο Γεώργιος Φαφούτης ήταν ένα δραστήριος και εργατικός άνδρας. Διατηρούσε μια ταβέρνα στην πλατεία και αργότερα δραστηριοποιήθηκε στο εμπόριο και την παρασκευή αεριούχων ποτών. Οι «γκαζόζες του Φαφούτη» ήταν πολύ διάσημες στις αρχές του 20ου αιώνα.

Η πολυπληθής οικογένεια διέμενε στο διώροφο πέτρινο αρχοντικό, που κατασκευάστηκε γύρω στο 1905. Πρόκειται για ένα μεγάλο αρχοντικό, σπουδαίο δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής της εποχής.

Το “κατώι” ήταν ο χώρος αποθήκευσης για την οικογένεια. Το ισόγειο σε διάταξη «Γ» ήταν μεγάλο για να εξυπηρετεί τις πολλές ανάγκες της οικογένειας. Στο κέντρο υπήρχε χώρος "καθημερινός" με τζάκι και βοηθητικό δωμάτιο για δευτερεύουσες χρήσεις.

Έξω από αυτό το δωμάτιο, στο χώρο της αυλής, υπήρχαν στέρνες, όπου συγκέντρωναν τα στέφυλα από τα πατητήρια της περιοχής και έφτιαχναν τσίπουρο. Το καζάνι και τα διάφορα σύνεργα ήταν προσανατολισμένα προς την πλευρά του κτηρίου του αρχοντικού Κεραμιδά.

Το “ανώι” αποτελούσε τον επίσημο χώρο της οικογένειας. Διέθετε τους “οντάδες”, το επίσημο σαλόνι με τη χαρακτηριστική πολυτέλεια της κατασκευής του, που είναι εμφανής στα διακοσμημένα και πολύχρωμα ταβάνια των δυο χώρων του, αλλά και των διαδρόμων του.

Τους χώρους κοσμούσαν έπιπλα «δυτικού τύπου», όπως μπουφέδες, βιτρίνες, σαλόνι και τραπεζαρία, χαρακτηριστικά της οικονομικής ευμάρειας και κοινωνικής τάξης της οικογένειας.

Σήμερα, στο αρχοντικό της οικογένειας Φαφούτη φιλοξενείται το Λαογραφικό Μουσείο Ψαχνών, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2004. 

Μονή Αγίου Ιωάννου του Καλυβίτη 

Η κατασκευή της μονής του Αγίου Ιωάννου του Καλυβίτη (ακριβής τοποθεσία εδώ) ανάγεται στα πρωτοβυζαντινά χρόνια (πιθανότατα 5ο αιώνα μ.Χ.) και πρέπει να χτίστηκε επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού. Τηλ 22280-22180.

Πλήθος είναι τα αρχιτεκτονικά γλυπτά, τα οποία διασώζονται στο χώρο και πολλά άλλα έχουν χρησιμοποιηθεί ως δομικά υλικά σε δεύτερη χρήση. 

Το 1245 πραγματοποιήθηκε μια κατασκευαστική φάση, η οποία συνδέθηκε και με την αγιογράφηση του ναού της μονής. Δεν είναι γνωστό πότε η μονή εγκαταλείφθηκε και οι αιτίες ερείπωσής της.

Το καθολικό υπέστη πολλές καταστροφές με αποτέλεσμα να μη διασωθεί ούτε το μαρμαροθετημένο δάπεδο με τα πολύχρωμα μάρμαρα σε γεωμετρικά σχήματα και συνδυασμούς.

Διάσπαρτα διασώζονται διακοσμημένα επιστύλια, τμήματα θωρακίων του αρχικού τέμπλου, κιονόκρανων, διακοσμημένων με πτηνά και φυτικές συνθέσεις.

Αρκετά είναι και τα εντοιχισμένα γλυπτά της πρωτοβυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου που σώζονται στο καθολικό του ναού της μονής. Από τις τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, στο σημερινό ναό σώζονται μόνο στο μέρος του ανατολικού τμήματος και συγκεκριμένα στα δύο παραβήματα και στο τμήμα της κεντρικής αψίδας.

Στη βόρεια κόγχη, πάνω στο βόρειο τοίχο, ταυτίζονται από τις αγιωνυμικές τους επιγραφές δύο μετωπικοί διάκονοι. Η φωτοστεφανωμένη ανδρική μορφή  ανήκει στο διάκονο Πρόχορο και δίπλα εικονίζεται φωτοστεφανωμένος ο διάκονος Στέφανος ο Πρωτομάρτυρας με ύφος αυστηρό και μελαγχολικό.

Επάνω από τις μορφές των δύο διακόνων, στην κάτω δεξιά γωνία, αποκαλύφθηκε κατά τις εργασίες μικρό τμήμα σκηνής που ταιριάζει στη σκηνή της Μεταμορφώσεως.

Το εικονογραφικό πρόγραμμα της κόγχης του ιερού είναι διαιρεμένο σε δυο ζώνες. Στην άνω θέση της κόγχης εικονίζεται φωτοστεφανωμένος, αυστηρός, επιβλητικός και  μεγαλοπρεπής, σε στάση ευλογίας, ο Παλαιός των Ημερών και στη κάτω ζώνη παριστάνεται το Όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας με δύο ολόσωμες μορφές να στρέφουν προς το κέντρο.

Εικονίζονται  ο Ιησούς με εφηβικά χαρακτηριστικά, φορώντας κοντό χιτώνα και ο Πέτρος, γέρων με αρχιερατικά ενδύματα, συμμετρικά αποδομένοι και οι δύο. Η διακόσμηση του διακονικού οργανώνεται στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης  και χαμηλότερα εκατέρωθεν του παραθύρου.

Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης εικονίζεται μόνο το κάτω τμήμα μιας μορφής, που ταυτίζεται με τον Μεγάλο Βουλής άγγελο. Πιο χαμηλά -δεξιά και αριστερά του παραθύρου- εικονίζονται δύο ολόσωμοι μετωπικοί ιεράρχες.

Δεξιά, η μορφή του φωτοστεφανωμένου Αγίου Σιλβέστρου με τα χέρια υψωμένα σε ευλογία και αριστερά  μια μορφή ιεράρχη (αδιάγνωστη μέχρι πρόσφατα).

Στο νότιο τοίχο εικονίζονται ακόμα δυο πατέρες των οποίων σώζεται μόνο ο κορμός. Η υψηλή καλλιτεχνική ποιότητα και η ιδιαίτερη εικονογραφία είναι στοιχεία της μνημειακής ζωγραφικής που συναντώνται στο διάκοσμο του Άγιου Ιωάννη Καλυβίτη. 

Χαρακτηριστικά των συνθέσεων είναι η σαφήνεια, η λιτότητα, η αρχαϊκή διάθεση, οι μετωπικές στάσεις των μορφών και η πρωτοτυπία στην οργάνωση και την διατύπωσή τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συγκρότηση του εικονογραφικού προγράμματος το οποίο είναι πρωτότυπο τόσο στη σύλληψη όσο και στην οργάνωσή του.

Σύμφωνα με την παράδοση, επισκευάστηκε από Ρώσους μοναχούς την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατά τον 18ο αιώνα. Η τελευταία μεγάλη αναστηλωτική προσπάθεια πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 1920, καθώς ο ναός της Μονής τα προηγούμενα χρόνια είχε ερειπωθεί και υποστεί μεγάλες ζημιές και ένα μέρος του είχε πέσει.

Από τον παλαιό ναό διατηρήθηκε μέρος του ιερού και ένα μικρό τμήμα από τον ναό και το υπόλοιπο μέρος αναστηλώθηκε. Σήμερα το μνημείο έχει τη μορφή μιας μικρής τρίκλιτης βασιλικής. 

Ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος αποτελεί λαμπρό αρχιτεκτονικό κόσμημα ναοδομίας των αρχών του 20ου αιώνα. Με το επιβλητικό του μέγεθος και την ξεχωριστή του θέση στην κεντρική πλατεία των Ψαχνών, κυριαρχεί μεταξύ των κτηρίων (είναι ακριβώς εδώ).

Κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από Σαμιώτες μάστορες, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στα Ψαχνά μετά τις ανταλλαγές των πληθυσμών του 1862 μεταξύ της Τουρκίας και του Ελληνικού Κράτους.

Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, η κατασκευή του ξεκίνησε γύρω στο 1890 και ολοκληρώθηκε το 1901. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν στις 15 Οκτωβρίου του ίδιου έτους.

Το έτος 1912 έγινε επίσημα η δεύτερη ενορία των Ψαχνών, καθώς ο ναός του Αγίου Νικολάου δεν επαρκούσε πλέον για το πλήθος των πιστών. Η αρχιτεκτονική του ναού, αντιγράφει πιστά το βυζαντινό ρυθμό του εγγεγραμμένου σταυροειδούς μετά τρούλου και οι διαστάσεις του είναι γύρω στα 9x18 μέτρα.

 Η εξωτερική μορφή του ναού είναι χαρακτηριστική, καθώς διαγράφεται πιο καθαρά στη στέγη το σχήμα του σταυρού που φέρει τον τρούλο και οι κεραίες του σταυρού εκφράζονται και στις πλάγιες όψεις. 

Εξωτερικά η τοιχοποιία είναι διακοσμητική και γίνεται ορατή μέσω της  κεραμοπλαστικής διακόσμησης, καθώς διακρίνονται οι δυο ζώνες με την οδοντωτή διακόσμηση, οι οποίες περιτρέχουν τον ναό. Επίσης, με περίτεχνη διακόσμηση έχουν αποδοθεί τα επάλληλα τρίλοβα παράθυρα των κεραιών στη δυτική, τη βόρεια και τη νότια πλευρά. Την ανατολική πλευρά κοσμεί μια τρίπλευρη αψίδα με φεγγίτες κατά μήκος της κάθε πλευράς.

Χαρακτηριστικό της εξωτερικής όψης είναι οι λαξευμένες γωνιόπετρες, οι οποίες ήταν εντοιχισμένες σταυρωτά,σε κάθε γωνία του ναού ενισχύοντας τη στατικότητά του. Ο συμβολισμός του ρυθμού αυτού είναι ότι το τετράγωνο, μέσα στο οποίο εγγράφεται ο σταυρός (σταυρική θυσία- Ανάσταση), συμβολίζει τη γη και ο τρούλος τον ουρανό. Αυτά τα δυο σχήματα συμβολίζουν το κτιστό και το άκτιστο, την ανθρώπινη και τη θεϊκή φύση του Χριστού.

Φωτογραφική Ομάδα: Νίκος Παπαθανασίου – Άννα Ρέτσα Πηγή κειμένων: Καρατζάς Ν., Μαντζώρου Ι., Τσίρης Α., Καραγκούνη Ν.,Τουριστικός – Ιστορικός  - Ενημερωτικός Οδηγός Δήμου Διρφύων Μεσσαπίων.





Επιστροφή